Astronomie

Als kind was Bloodwoosj al geïnteresseerd in het verre heelal en (iets korterbij) alles wat met ruimtevaart te maken had. Het eerste wat ik me daar nog bewust van kan herinneren was het op tv volgen van de koppeling van een Amerikaanse Apollo en een Russische Sojoez capsule in juli 1975. Op dat moment een in dubbel opzicht bijzonder testproject, want de Koude Oorlog was nog in volle gang. In de twee daaropvolgende maanden werden dan de Viking I en Viking II gelanceerd, beiden Amerikaanse missies die een lander op de planeet Mars beoogden af te zetten, hetgeen een jaar later in 1976 inderdaad succesvol plaatsvond. 1976 Was ook het jaar waarin de NASA de bouw van de Space Shuttle Enterprise voltooide. Deze Shuttle heeft nooit in de ruimte gevlogen, maar werd o.a.a gebruikt als testoboject op de rug van een Jumbojet die hem vanaf grote hoogte vervolgens losliet om de zweef en vliegeigenschappen te testen.



 
Space Shuttle Entreprise (OV-101) tijdens separatie en landingstest (youtube)






In dezelfde jaren zeventig rammelde het in de kranten en op tv van de berichten over ruimtevaart. Skylab (dat jaren later in een steeds lagere baan kwam en uiteindelijk neerstortte, de reeds genoemde Viking Marsverkenners, de pioneer 10 en pioneer 11 die op dat moment nog de verst van de aarde verwijderde door mensenhanden gemaakte objecten waren, later de Voyager I en Voyager II sondes die uiteindelijk beide pioneers inhaalden.
Op 12 april 1981 beneden bij mijn ouders voor de buis gekluisterd terwijl boven een cassettedeck meeliep op de radiozender die afgestemd was op de AFN (Amerikaanse legerzendr voor Europa) zodat de lancering ook op tape opgenomen kon worden. Machtig mooie tijden...




 
STS-1, de eerste Space Shuttle vlucht van 12 tot 14 april 1981(youtube)


Vooral de gouden plaat aan boord van de Pioneer 10 en 11 sondes, waarop een massa aan geluidsinformatie over de planeet Aarde, meegestuurd voor het geval een buitenaardse beschaving het ruimtevaartuig ooit zou onderscheppen sprak enorm tot de verbeelding. Stel je voor, over duizenden jaren komen vreemde wezens ooit deze "Hello from Planet Earth" tegen ...



Pioneer 10 plaquette



Een kritische belangstelling voor het buitenaardse zette zich voort middels het bestuderen van (vooral foto's in) bibliotheekboeken over UFO's en andere vreemde objecten, telkens met de (zelfgetrokken) conclusie dat het allemaal nep en lariekoek was. Gelukkig waren er ook nog beter gedocumenteerde bronnen, iets wetenschappelijker van aard, met als multimediaal hoogtepunt in 1980 de Cosmos-serie gepresenteerd door Carl Sagan waarin op een begrijpelijke en aanschouwelijke manier de samenstelling en opbouw van het heelal in dertien afleveringen op tv gepresenteerd werd. Met Kerstmis lag het bijbehorende boek onder de boom...


 
Jeugdsentiment: Carl Sagan in "Cosmos, the shores of the cosmic ocean"




De jonge Bloodwoosj droomde van een carriere als exobioloog.
Niet veel later volgde een abonnement op het populair wetenschappelijk tijdschrift Kijk met ook daarin een behoorlijk aantal artikelen over ruimtevaart en sterrenkunde. Toen ik kort daarna in aanraking kwam met het tijdschrift Zenit dat uitsluitend over astronomie en in mindere mate over ruimtevaart handelde was ik helemaal verkocht.

Alhoewel ik ook toen al regelmatig met een eenvoudige verrekijker naar de nachthemel keek had ik geen flauw idee wat er allemaal te zien was. Pas toen ik eind jaren negentig mijn eerste telescoop (een 11 cm Newtonkijker) aanschafte begon ik pas serieus te beseffen wat je allemaal kunt zien met zo'n apparaat.

Een aantal hoogtepunten waargenomen met deze kijker en zijn opvolger waren:
- de maan bezaaid met tig kraters
- de ringnevel (M57) in Lyra
- de Orionnevel (M42)
- zonnevlekken (zichtbaar te maken met speciale filters)
- de planeet Jupiter en zijn grote rode vlek
- de poolkappen op de planeet Mars
- de ringen van de planeet Saturnus
- de best zichtbare manen van Saturnus (Titan, Rhea, Dione, Thetys, Iapetus en Enceladus)
- de volledige zonsverduistering op 11 augustius 1999 (speciaal voor naar Frankrijk gereisd)
- de passage van aardscheerder 2002 NY40 op 17/18 augustus 2002
- de overgang van Venus voor de zon op 8 juni 2004


Uiteraard werd van tijd tot tijd een deel van de waargenomen zaken ook met de digitale camera vastgelegd. Zie een kleine selectie hieronder.




Maankraters "van dichtbij gefotografeerd" door de digitale camera achter de telescooplens te houden (29-5-2004)

 

Een bijna volle maan, gefotografeerd door de telescoop op 1 augustus 2004.
Rechtsboven is de krater Tycho te zien. Het materiaal dat bij de inslag van de komeet die de krater gevormd heeft werd uitgeworpen is bij volle maan heel goed te zien. De straalvormige strepen die in Tycho beginnen zijn soms meer dan 1000 kilometer lang. De krater zelf is ongeveer 85 kilometer breed.






Close-up van de planeet Venus net voor de rand van de zon, gefotografeerd tijdens de Venusovergang van
8 juni 2004






De Orionnevel, gefotografeerd door een ETX-70 kijker op 8-12-2004






De planeet Saturnus (de zwaar overbelichte stip) met direct daaronder een kleiner en zwakker stipje: de maan Titan. Deze foto is gemaakt met een Olympus 740UZ camera, zonder telescoop, door de gevoeligheid in te stellen op 400 ASA (vandaar de grove korrel) en 16 seconden te belichten. Het geel-bruine stuk aan de rechterkant van de foto is de rand van het garagedak dat belicht wordt door de TL-lampen in de serre en daardoor een stuk helderder lijkt dan het in werkelijkheid is.





De Plejaden, een kunstmaan en een komeet op één foto !!!
Het groepje sterren rechtsonder
op de foto zijn de Plejaden, ook bekend onder de naam M45 (nederlandse naam: Het Zevengesternte). De Plejaden, een zogenaamde open sterrenhoop, is een relatief jonge groep van sterren die niet ver van elkaar verwijderd zijn.
De overige stippen op de foto zijn ook allemaal sterren, met uitzondering van een klein wazig licht groenig gekleurd vlekje linksboven op de foto. Dat vlekje is de komeet Machholz (officiële naam: C/2004 Q2), een komeet die naar schatting eens in de 110000 jaar rond de zon draait. De foto is gemaakt op 10 januari 2005, 5 dagen nadat de komeet het dichtsbij de aarde geweest was.
Doordat de lens 16 seconden open stond en er toevallig een satelliet door het beeld vloog staat er ook nog een diagonale streep op de digitale plaat. Het betreft het raketrestant van de Cosmos 1271, een op 19 mei 1981 gelanceerde satelliet, die op ongeveer 550 km hoogte boven de aarde zijn rondjes draait. De satelliet geeft zelf geen licht, maar wat je ziet is de satelliet die zelf nog in het zonlicht vliegt en dat licht weerkaatst naar het gedeelte van de aarde waar de zon al is onder gegaan.
Ook deze foto is gemaakt met uitsluitend de fotocamera op 16 seconden belichting bij 400 ASA.






Komeet Machholz nog eens op de foto, nu twee dagen later op 12 januari 2005.
De groene kleur is op deze foto iets beter zichtbaar. Ook is heel goed te zien dat de komeet een stuk waziger is dan de sterren die vrij scherp afgebeeld zijn. Het wazige rondom de komeet is een wolk van stof, gruis en ijs dat rondom de komeet heen vliegt en veroorzaakt wordt doordat de komeet bij het naderen van de zon opgewarmd wordt en dan een deel van zijn buitenste schil verliest.
In tegenstelling tot de voorgaande foto is deze wel met behulp van een telescoop gemaakt.
Rechtsboven is nog net de gekromde rand van het beeldveld van de telescoop te zien.





Zonnevlekken aan de rand in close-up middels telescoop (27-7-2004)





Drie keer Saturnus op de foto (15-1-2005)
Foto links: normaal belicht, er zijn nog net een paar strepen op het planeetoppervlak te zien. Deze streppen zijn verschillend gekleurde wolkenbanden zoals die ook bij de planeet Jupiter te zien zijn.
Foto midden: onderbelicht, waardoor als je er goed op let aan de onder en aan de bovenkant van de ring te zien is dat die uit 2 gedeeltes bestaat. De buitenste ring (A-ring) is een heel stuk smaller dan de binnenste ring (B-ring).
Foto rechts: overbelicht, er blijft niks meer van de details van Saturnus of de ringen over, maar doordat nu ook de omgeving van Saturnus overbelicht is, springen enkele maantjes die om Saturnus heen draaien plotseling naar voren.
De zichtbare maantjes zijn: Titan (geheel rechts), Rhea (schuin rechtsonder), Dione (links), Thetys (rechts vlak naast Saturnus) en nog net zichtbaar Enceladus (vlak onder Saturnus). Het puntje linksonder op ruime afstand van Saturnus is geen maantje, maar de ster TYC1373-2241-1 in het sterrenbeeld Gemini (Tweelingen).










Naar school wordt de telescoop bij bijzondere gelegenheden ook meegesleept. En in het verleden was het dan ook nog eens sport om te pogen de daarbij gemaakte weerfoto op TV te krijgen, hetgeen tijdens de gedeeltelijke zonsverduistering van 3 oktober 2005 zelfs op twee zenders tegelijk lukte!
Zoals op de inzet in de bovenste foto (zonder telescoop met de digitale camera op 10 x zoom gemaakt door een filter) te zien is was het schouwspel een erg waterige aangelegenheid. Vooral veel wolken met tussendoor slechts een enkele opklaring zodat het bedekte zonnetje zich 2 tot 3 minuutjes liet zien en dan weer weg was.

Links op de voorgrond een 20cm Newtonkijker, rechts op de achtergrond een ETX-70 lenzenkijker, beiden afgedekt met een Baader-Astrosolar-filter.







Zonsverduistering op 1-8-2008, tijdens het maximum was 15% van het zonoppervlak door de maan afgedekt





De opvolger van mijn eerste telescoop, een 20 cm Newtonkijker, gefotografeerd in de opstelling waarmee de zonsverduistering van 1-8-2008 gevolgd werd. Behalve astronomie is ook de gastronomie in de tuin aanwezig (zie geroeste barbecue op de achtergrond).
De kijker is afgedekt door een Bayer-solar-filter dat slechts 0,001% van het zonlicht doorlaat. Zonder dit filter zou je netvlies in een oogwenk verbranden door de intensiteit van het zonlicht.






Anno november 2009 staat het sterrenkijken op een laag pitje. Het weer wil regelmatig niet meewerken en de telescoop komt eigenlijk vooral bij bijzondere gelegenheden naar buiten. Omdat op de zon pas een zonnevlekken-minimum voorbij is , is ook daar nauwelijks iets te zien.
Maar in geval van komeet of andere sensationele gebeurtenis kijkt Bloodwoosj zeker nog steeds omhoog ;-)

 




 

 
 ©2009 B&B